|
Пайғамбар а.с.нинг
«اَلْقَاتِلُ لاَ يَرِثُ»
«Қотил мерос олмайди».50 Қотилнинг мерос ололмаслигини иллати қасддан ўлдиришидир. Агар ворислардан бири мерос қолдирувчини ўлдирса мерос ололмайди. Чунки ворис уни қасддан ўлдирди. Қотилга мерос бериш ҳеч қандай тўғри бўлмайди. Демак иллат маълулидан борликдаю йўқликда ажралмас экан.
إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاء وَالْمُنكَرِ
– „Албатта намоз бузуқлик ва ёмонликдан тўсур“. [29:45]
Бу оятда намоздаги ҳикмат фаҳш ва мункар ишлардан қайтариш экани ифодаланяпти. Хўш, нима учун бу ерда сабаб, эмас, ҳикмат сўзини ишлатяпмиз? Чунки айрим намозхонлар намоз ўқиб туриб ҳам айрим мункар ишларни қилиб қўядилар. Демак, айрим якка шахсларда ҳикмат ҳукмдан ортда қолиши ҳам мумкин.
Яъни, ҳукмдан кўзланган ҳикмат оммавий миқёсда амалга ошади, лекин айрим якка шахсларда унинг амалга ошиш тарзи турли хил бўлади, айрим шасхларда ҳикмат ҳукмдан ортда қолади. Айрим шахсларда ҳикмат ҳукмдан ортда қолади.
Сабаб эса ҳукмдан ортда қолмайди. Бор бўлса, бор бўлиб, йўқ бўлса, йўқ бўлиб, ҳар доим ёнида юради.
Шунинг учун (لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ тақволи кишилар бўлишингиз учун), (وَلِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ саноқни тўлдиришингиз учун), (وَلِتُكَبِّرُوا اللهَ Аллоҳни улуғлашингиз учун), (وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ шояд шукр қилсангиз), деган маъноларни сабаб эмас, рўзадан кўзланган ҳикмат, дедик. Усул олимларининг истилоҳида мана шундай дейилган.
@ @ @
وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْيَسْتَجِيبُواْ لِي وَلْيُؤْمِنُواْ بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ
– „186. Бандаларим сиздан (эй Муҳаммад) Мен ҳақимда сўрасалар. Мен уларга яқинман. Менга дуо қилган пайтларида дуогўйларнинг дуосини ижобат қиламан. Бас, ҳақ йўлга юришлари учун (улар ҳам) Менинг (даъватимга) жавоб қилсинлар ва Менга имон келтирсинлар“. [2:186]
Ибн Абу Ҳотам чиқарган мана бу ҳадисда бир аъробий Пайғамбаримиз с.а.в.нинг олдиларига келиб, «Парвардигоримиз
(50) Термизий: 2035. Ибн Можа: 2635, 2725. Дорамий: 2954.
108-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208